Türkiye ve Dünya Gündemi (04.05.2004)

Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.611 kelime)

 Hafta sonu boyunca tüm yurtta yağış bekleniyor. Hava sıcaklıkları da mevsim normallerinin altında seyredecek.

$: 32,33  €: 34,84  BIST 100: 10.276  ₿: 61.850 USD 

# Sosyal medyanın gündeminde, duruşma sonrasında cezaevinde sinir krizi geçirip kendine zarar veren tutuklu sosyal medya fenomeni Dilan Polat var.

 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında.

Canavar banavar

TÜİK verilerine göre nisan ayında enflasyon yüzde 69.80’e yükseldi. Aylık enflasyon ise yüzde 3.18.

Nisan ayında geçen yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup giyim ve ayakkabı oldu. Artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 104 ile eğitim. Aylık bazda en fazla fiyat artışı yüzde 34 ile karayoluyla şehirlerarası yolcu taşımacılığında, en fazla fiyat düşüşü yüzde 8 ile sebzede (patates ve bazı yumru bitkiler hariç) görüldü.

Gıda enflasyonu, uzun zaman sonra ilk kez resmî enflasyonun altında kalarak yüzde 68.5 olarak kaydedildi. Bu, ortalama gıda enflasyonunun yüzde 6.7 olduğu OECD’nin neredeyse 10 katı. Türkiye bu oranla OECD içinde en yüksek gıda enflasyonuna sahip ülke. En yoksul yüzde 20’lik kesimin gıda enflasyonu ise yüzde 107.6.

Grafik: Bloomberg HT

Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, enflasyonun beklentiler doğrultusunda gerçekleştiğini savunarak mayıs ayında ‘tepe noktasına ulaştıktan sonra’ düşmeye başlayacağını öngördü. Dört aylık enflasyonun yüzde 19’a ulaştığı tabloda Merkez Bankası’nın yıl sonu hedefini yakalaması için yılın kalanında resmî enflasyonun aylık ortalama yüzde 1.7 olması gerekiyor.

Anadolu Ajansı’nın anketine katılan ekonomistlerin 2024 sonu enflasyon beklentisi yüzde 43.65’e yükseldi. Bloomberg ekonomistleri de yıllık enflasyonun mayısta yüzde 73 ile zirveye ulaştıktan sonra temmuz ve ağustosta 10’ar puanlık düşüşler yapacağını öngörüyor.

Ekonomist Mustafa Sönmez, ‘seçim jesti’ olarak elektrik ve doğalgazda zamların önlendiğini, bu iki kalemde biriken zam stresinin ‘korkunç’ olduğunu söyledi. TCMB eski başekonomisti Hakan Kara da temmuz-ağustos aylarında elektriğe ciddi bir zam yapılacağını tahmin ediyor.

Prof. Dr. Burak Arzova’ya göre enflasyonun yüksek seyretmesinde, resmî enflasyon ile algılanan enflasyon arasındaki farkın önemli bir rolü var: “Böyle olunca herkes fiyatlama davranışlarını kendi algıladığı ve yaşadığı enflasyona göre yapıyor.” Dr. Altuğ Özaslan da son üç yılda gerçekleşen servet transferinin ölçüsüz tüketimi harladığını, bunun da cari açığı ve dış ticaret dengesini bozduğunu savunuyor: “Büyük bir kitle o kadar çok para kazandı ki, fiyat hassasiyeti olmadan, ölçüsüz ve kontrolsüz harcama yapıyorlar.”

Bağımsız araştırma grubu ENAG ise enflasyonu yüzde 124.35 olarak hesapladı. Ekonomistler Aziz Çelik ve Ümit Akçay, TÜİK’in ‘şaibeli’ verilerine karşın ENAG’ı da, enflasyon hesabını nasıl yaptığına dair detaylı veri paylaşmamakla eleştiriyor.

CHP’li vekiller, “Kabul etmiyoruz” dedikleri ‘Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ isimli yeni eğitim müfredatı taslağını protesto etmek için Millî Eğitim Bakanlığı’na yürüdü. Diyarbakır’da olan bakan Tekin, yürüyüşü basından öğrendiğini söyledi. Burada konuşan CHP’li vekiller, partinin lideri Özel’in ‘atanamayan öğretmenler’ ve ‘mülakat’ sorunlarını Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ilettiğini söyledi. Feray Aytekin Aydoğan’ın yazısı: ‘Neden Türkiye Yüzyılı, neden Maarif Modeli?’ ve Ozan Gündoğdu’nun yazısı: ‘Orta direk özel okul kapısında’.

İstanbul’da sabaha karşı yapılan ‘1 Mayıs operasyonu’nda 29 kişi gözaltına alındı. Çağdaş Hukukçular Derneği, 47 kişi hakkında yakalama kararı olduğunu duyurdu. Avukatlar, “Kaçtıkları adreslerde yakalandılar” diyen İçişleri Bakanı Yerlikaya’ya, “Müvekkillerimiz ikamet adreslerinden gözaltına alındılar” yanıtını verdi.

RTÜK, iki haberinde kameralara yansıyan WhatsApp görüşmelerini haberleştiren NOW TV’ye ‘özel hayatın gizliliğini ihlal’ nedeniyle para cezası verdi. Kanal, Adalet Bakan Yardımcısı Ramazan Can’a gönderilen ‘görevde yükselme taleplerini’ ve AKP’li vekil Varank’la Bilal Erdoğan arasındaki ‘ıstakoz’ konuşmasını haberleştirmişti.

Boğaziçi Üniversitesi’nin ‘atanmış’ rektörü Naci İnci, aylık 150 bin lira maaşla Turkcell’in yönetim kurulu üyesi oldu. İnci’nin başkanlığını yürüttüğü okulla ilgili iki vakfın yönetimine Turkcell’den yöneticiler getirildiği ortaya çıktı.

Gazeteci Celal Başlangıç, bir süredir tedavi gördüğü Almanya’nın Köln kentinde hayatını kaybetti. Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan, Şırnak Yeşilyurt’ta köylülere askerler tarafından dışkı yedirildiğine ilişkin haberiyle (1989) hatırlanan 68 yaşındaki Başlangıç, 2017’de taşındığı Almanya’da Artı TV ve haber sitesi Artı Gerçek’i kurmuştu.

politika

Fotoğraf: Depo Photos

CHP lideri Özel’le görüşmesi hakkında ilk kez konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, CHP’yi ziyaret edeceğini belirterek, “Türkiye’de siyasetin yumuşama sürecini başlatalım istiyorum” dedi. İkilinin görüşmesinden yeni detaylar paylaşıldı. Görüşmede, Erdoğan’ın temel gündemi ‘yeni anayasa’ oldu. Özel ise Can Atalay ve ‘Gezi Davası’, kayyum uygulaması ve AİHM kararlarını hatırlatarak ‘mevcut anayasanın uygulanması’ görüşünü iletti. İki parti de görüşmenin olumlu geçtiğini düşünüyor.

DEM Parti heyetinin ziyaretinin ardından Erdoğan’la görüşmesine ilişkin konuşan Özel, “Türkiye demokrasisi açısından önemli bir kilometre taşı” ifadelerini kullandı. Depreme ilişkin bir bakanlık kurulması talebini ilettiğini söyleyen Özel, grubu bulunan tüm partilerden birer bakan yardımcısı görevlendirilebileceğini belirtti.

Nuray Babacan’ın kulis yazısı: “Bu dönemin, AKP’nin siyasi geleceği açısından ölüm-kalım meselesi olduğu anlaşılmış gibi…”

Sedat Ergin’in sayılarla yerel seçim analizi: ‘MHP üçüncü parti konumunu koruyor’

kültür – yaşam

Fotoğraf: Airbnb

Konaklama şirketi Airbnb, müzik, spor ve sanat dünyasından kişiler ve film mekânlarından oluşan ‘Icons’ kategorisini tanıttı. Şirket, ‘The Up’ filmindeki balonlu evi ABD’nin New Mexico eyaletinde inşa ederek konaklama hizmetine sundu. Ayrıca İtalya’daki Ferrari Müzesi’nde, Fransa’daki Orsay Müzesi’nde ve The Revolution’ın kurucusu müzisyen Prince’in ‘Purple Rain’ filminde de geçen yatak odasında konaklanabilecek. Platform üzerinden rapçi Doja Cat ve TikToker Khaby Lame ile vakit geçirmek için de ‘deneyim’ satın alınabilecek.

Türkiye’de kadınların yüzde 69’u HPV aşısının işlevini yanlış biliyor, yüzde 44’ü ise aşının neyi önlediğini bilmiyor. Doktor Takvimi’nin raporuna göre kadınların yalnızca yüzde 40’ı düzenli sağlık kontrolüne gidiyor, yüzde 60 ise şikâyetleri olunca doktora başvuruyor. Araştırma 18-54 yaş arasındaki 1.235 kadınla yapıldı.

Kapsül Kültür’ün bugünkü sayısı: ‘Paul Auster: Talih, tesadüf, teşekkür’

dünya

Fotoğraf: Saher Alghorra / Depo Photos

Dünya Sağlık Örgütü, İsrail ordusunun 7 Ekim’den bu yana saldırılarını sürdürdüğü Gazze’ye daha fazla yardım gitmesine karşın kıtlığın tamamen ortadan kalkmadığını açıkladı. Örgütün verileri, mart ayından bu yana beş yaşın altında 40’tan fazla çocuğun ek sağlık sorunları ile hastaneye kaldırıldığını ortaya koyuyor. İki yaşındaki bazı çocukların 4 kilogram ağırlığında olduğuna işaret edildi. Normal şartlar altında iki yaşındaki çocukların 10 ila 14 kilo ağırlığında olması gerekiyor.

Almanya, geçen yılın ocak ayındaki siber saldırının arkasında Rusya’nın olduğunun kanıtlandığını duyurdu. Söz konusu saldırıda büyük şirketlerin, havalimanlarının ve devlet dairelerinin internet siteleri hedef alınmıştı. Saldırının Rus askerî istihbarat servisi GRU tarafından yönlendirildiğini öne süren Almanya, bunun için ‘APT28’ isimli hacker grubunun kullanıldığını açıkladı. Konu hakkında Rusya’nın Almanya Büyükelçisi Sergey Netschajew’in Alman Dışişleri Bakanlığı’na çağrılarak, nota verilerek uyarılacağı belirtiliyor.

• Avrupa Birliği ve NATO, Rusya’yı Almanya ve Çek Cumhuriyeti’ne karşı siber saldırılar başlattığı için kınadı.

İngiltere’deki yerel seçimlerde, iktidardaki Muhafazakâr Parti ağır kayıplar yaşadı. Henüz belediyelerin üçte birinden biraz fazlasında sonuçlar belli oldu. Ancak muhalefetteki İşçi Partisi’nin yarışı önde götürdüğü belirtiliyor. Bu sonuçlar Ocak 2025’te yapılacak genel seçimler için önemli bir işaret olarak tanımlanıyor. Muhafazakâr Parti lideri ve Başbakan Sunak, sonuçların hayal kırıklığı olduğunu kabul etti: “Bu ülkenin insanları için sonuç üretmeye odaklanmış durumdayım.”

Almanya’dan sınırdışı edilenlerin sayısı, bu yılın ilk çeyreğinde 4 bin 791’e yükseldi. Geçen yılın aynı döneminde bu sayı 3 bin 565 olarak kaydedilmişti. Mart ayı sonu verilerine göre Almanya’da ülkeyi terk etmesi gereken yaklaşık 234 bin kayıtlı kişi bulunuyor. Yine bu yılın ilk çeyreğinde yeni iltica başvurularının sayısı ise 65 bini geçti.

Doğu Afrika’nın büyük bölümünü etkisi altına alan sağanak yağışlar nedeniyle Kenya’da mart ayından bu yana 210 kişi hayatını kaybetti. Can kayıplarının 22’si son 24 saat içinde gerçekleşti. 165 bin kişini evlerinden olurken 90 kişi de hâlen aranıyor. Kenya’nın yanı sıra komşusu Tanzanya, kıyılarına şiddetli yağmur, rüzgâr ve büyük okyanus dalgaları getirecek Hidaya Siklonu’na hazırlanıyor. Siklon etkisinin pazar günü pik yapması bekleniyor.

ekonomi

Fotoğraf: Depo Photos

Ticaret Bakanlığı, İsrail’le ihracat ve ithalat işlemlerinin ‘Gazze’ye kesintisiz ve yeterli miktarda insani yardım akışına izin verilinceye kadar’ durdurulduğunu açıkladı. Türk ihracatçı firma sahipleri bu kararı şaşkınlıkla karşıladıklarını, siparişlerini üçüncü ülkeler üzerinden İsrail’e göndermenin yollarını aradıklarını söyledi.

• TÜİK verilerine göre 2023 yılında İsrail, Türkiye’nin ihracat listesinde 5.4 milyar dolar ile 13. sırada yer almıştı. Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre ise 2024 yılının ilk çeyreğinde Türkiye’nin İsrail’e ihracatı, yüzde 21.6 oranında düşüş kaydetti. İsrail’e bu yılın ilk dört ayında 1.5 milyar dolarlık dış satım gerçekleştirildi.

Bugünden itibaren geçerli olmak üzere benzinin litre fiyatına 28 kuruş, motorine 26 kuruş zam; otogaz fiyatlarında da 1.64 lira indirim yapıldı.

Otomobil ve hafif ticari araç pazarı nisan ayında geçen yıla kıyasla yüzde 22.3 daralma kaydetti. Böylece Ağustos 2022’den bu yana söz konusu pazarda ilk kez yıllık bazda daralma yaşandı. Ayrıca ocak ayıyla birlikte keskin bir düşüş yaşayan Togg satışları, sıfır faizli kredi sayesinde hızlandı. Togg, nisan ayına özel başlattığı kampanya kapsamında anlaşmalı bankalarda 800 bin lira krediye yüzde 0 faiz ve 12 ay vade ödeme seçeneği sunmaya başlamıştı. Bu sayede nisan ayında 3 bin 3 araç satıldı.

Apple’ın ilk çeyrek geliri geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 4 azalarak 90.9 milyar dolar oldu. Düşüşte, şirketin gelirinin büyük kısmını oluşturan iPhone satışları etkili. Küresel çapta iPhone satışları ocak-mart arasında yüzde 10 azaldı.

 BBC analizi: ‘Çin, İran’ın Batılı yaptırımları aşmasına nasıl yardım ediyor?’

Avrupa’ya 2023 yılında yatırım yapan işletme ve şirketlerin sayısı bir önceki yıla kıyasla yüzde 4 azaldı. Kıtada yabancı yatırımcıyı en çok çeken Fransa’daki düşüş yüzde 5, Almanya’da ise yüzde 12 seviyesinde. Danışmanlık firması EY’nin raporunda ‘karmaşık bürokrasi ve yüksek işgücü maliyetinin’ Almanya’daki düşüşte etkili olduğuna vurgu yapıldı.

spor

Fotoğraf: Tolga Adanalı / Depo Photos

Anadolu Efes, ABD’li oyuncusu Shane Larkin’le 4 yıllık yeni bir sözleşme imzaladı: “Yeni zaferler için kaptan ile yeniden yola çıkıyoruz.” 2018’den bu yana Lacivert – Beyazlı ekipte forma giyen Larkin, Anadolu Efes’in iki EuroLeague ve üç Türkiye Ligi şampiyonluğunda önemli rol oynadı. Larkin bunun yanı sıra Anadolu Efes formasıyla bir Türkiye Kupası, üç de Türkiye Süper Kupası kazandı.

Süper Lig ekiplerinden Hatayspor, teknik direktör Volkan Demirel’le karşılıklı anlaşarak yollarını ayırdığını duyurdu. Bu sezon oynadığı 34 maçta 7 galibiyet, 12 beraberlikle 33 puan toplayan Hatayspor, kalan dört haftada kümede kalma mücadelesi verecek.

Spor ekranı: Hamburg-St. Pauli (19.30/beIN Max 1), Beşiktaş-Rizespor (beIN Sports 1), Fenerbahçe Beko-Monaco (20.45/S Sport), F. Auger Aliassime-Lehecka (21.00/S Sport), Mavericks-Clippers (04.30/S Sport).

kapsül öneriyor

Fragmanlarıyla bu hafta vizyona giren filmler.

Nilipek.’in yeni albümü: ‘Uydurduğumuz Oyunlarla’

Şan hocası Emre Yücelen’in ses analizi: ‘Şebnem Paker, maNga ve Sertab Erener’in Eurovision performansları’

bantmag. seçkisi: ‘Karakterlerini tanıştırmak istediğimiz beş kitap’

Sinem Yıldız’ın yazısı: ‘Yavaş yürüyenlere neden öfkeleniyoruz?’

Muğla İkizköy’de yapılması planlanan kömür madeni için Akbelen Ormanı’ndaki nöbette olan ve köyün muhtarı seçilen Nejla Işık anlatıyor: ‘Madeni durduracağız’

günün sözü

“Ey cılız bir kalemden dile gelen hakikat. Sen devleri bile korkutacak kadar mı korkunçsun…”

3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü gününde, Sabahattin Ali’nin 7 Nisan 1947 tarihli yazısından.

Kaynak: https://kapsul.com.tr/